ده راهکار مؤثر برای رفتار با کودک نافرمان
در این مقاله می‌خوانید:
چرا کودک من بی‌ادب و نافرمان است؟
چگونه کودک نافرمان را منظم کنیم؟
تعداد زیادی از پدر مادرها، سردرگم هستند و در تلاش برای دانستن این هستند که چگونه کودک نافرمان خود را به راه راست بیاورند. این روزها چنین رفتارهایی در کودکان رو به افزایش است. کودکانی که در سال‌های نخست کودکی خود چیزهای زیادی یاد می‌گیرند؛ بنابراین، ظاهر کلی سلسله مراتب در خانواده‌ها متزلزل شده است چون بچه‌ها حتی بچه‌های نوپا بدون هیچ دلیلی می‌خواهند روی حرف خود بایستند. برای والدینی که در زندگی خود کودکان فرمان‌برداری بوده‌اند این مسئله سخت، شوکه کننده و حتی اعصاب خورد کن است. تلاش آن‌ها برای ریشه‌کن کردن چنین رفتارهایی، حتی ممکن است کار را خراب ترکند.
نویسنده: Mahak Arora (سپتامبر 2018)
مترجم: رؤیا کریمی جنابی
چرا کودک من بی‌ادب و نافرمان است؟
در برخورد با کودکان پیش‌دبستانی یا بچه‌های کوچک نافرمان، والدین اغلب تعجب می‌کنند که چرا کودکشان تا این حد در برابر آن‌ها نافرمانی می‌کند. بیشتر اوقات آن‌ها کودک خود را با کودکان دیگر مقایسه می‌کنند و سعی می‌کنند رفتاری را که با دیگران متفاوت است از بین ببرند؛ اما یک دلیل خیلی معمولی برای نافرمانی کودکان وجود دارد. این رفتار، یک نمایش معمولی از احساسات کودک است. کودکان برای خیلی از کارها به والدین خود وابسته هستند؛ اما درعین‌حال دوست دارند کارهای بخصوصی را به روش خودشان انجام دهند.
وقتی آن‌ها بزرگ می‌شوند و توانایی‌هایشان برای کارهای زیادی افزایش می‌یابد، می‌خواهند تمام آن کارها را به روش خود انجام دهند. البته شخصیت ذاتی کودک هم نقش کلیدی در این مسئله دارد. بعضی از کودکان خیلی فرمان‌بردار هستند و از کارهایی که او را موردحمایت قرار می‌دهد، پیروی می‌کند. از همان برنامه‌ی مدرسه گرفته تا برنامه‌ی روزانه و انجام تکالیف مدرسه در خانه و ساعت خواب برای این کودکان، باید دارای برنامه‌ریزی دقیق باشد؛ اما خیلی از بچه‌ها هم می‌خواهند از همان کودکی شخصیت قوی‌ای داشته باشند و روی نظر خود باشند.
آن‌ها برای فهم بهتر فعالیت‌ها می‌خواهند روی آن‌ها کنترل داشته باشند و آن‌ها را به روش خود انجام دهند. آن‌ها از عواقب اعمال خود بی‌خبر هستند و والدین چون از آن مطلع هستند، سعی دارند آن‌ها را در مسیر خود متوقف کنند. این کار باعث نافرمانی شدید در برابر والدین شده و مشکلات بیشتری به بار می‌آورد.
چگونه کودک نافرمان را منظم کنیم؟
چه کودک نوپای شما و چه کودک بزرگ شما نافرمان باشد، چند راه‌حل است که می‌توانید برای منظم کردن او و فهم عللی که رفتار او از آن ناشی می‌شود وجود دارد:
-
از یک درمانگر متخصص استفاده کنید
والدین ایده‌های خوبی برای کودک خود دارند وقتی در موقعیت‌های خاص نافرمانی می‌کند؛ اما وقتی نافرمانی او زیاد باشد دیگر از کنترل والدین خارج است. در چنین مواردی خیلی زود باید به مشکل پرداخت و ممکن است نیاز به دخالت یک کارشناس باشد. آن‌ها بهترمی‌توانند با کودک شما صحبت کنند یا سبب شناخت بهتر شما از رفتار کودکتان شوند.
-
نتایج رفتارش را منطقی برای او مشخص کنید
ریشه‌ی بیشتر نافرمانی‌های کودک از احساسی است که در آن لحظه دارد و باعث رفتاری منطبق با آن احساس می‌شود. مشخص شدن مفهوم نتیجه‌ی کار، سبب می‌شود که بفهمد رفتارش ممکن است بعداً او را در موقعیت‌هایی ناخواسته قرار دهد.
-
از قدرت‌نمایی اجتناب کنید
نافرمانی کودک خود را با سلطه گری خود افزایش ندهید. این کار فقط باعث می‌شود کودک شما نافرمانی بیشتری از خود نشان بدهد. به‌طور مشخص او را مطلع کنید که اگر کارهایش را ادامه دهد چه عواقبی در انتظارش خواهد بود و در مواقع لزوم کارهایش را پیگیری کنید.
-
با یک رفتار قراردادی شروع کنید
همان‌طور که آگاهی از نتایج کار مهم است، کودک شما باید بفهمد که کی اوضاع طبیعی می‌شود و با انجام کاری که شما می‌گویید کی اوضاع به حالت اول برمی‌گردد. اگر حق انجام کاری را از او گرفته‌اید، هنگامی‌که خوب رفتار می‌کند قسمتی از حقوق او را برگردانید و اگر برای یک یا دو هفته رفتار خوب را انجام داد حقوق گرفته‌شده را به او برگردانید.
-
سیستم تشویقی‌ای را به وجود آورید
اگر کودکی برای نافرمانی‌اش تنبیه می‌شود، اگر رفتارش رضایت‌بخش هم باشد باید مورد تشویق قرار گیرد. این کار به او کمک می‌کند که بفهمد چه رفتاری خوب است. از مشوق‌های کوچک استفاده کنید مثل دادن ستاره که با جمع‌کردن آن‌ها بتواند پیک‌نیک یا سینما برود.
-
حرف‌های خود را به‌صورت قوانین ارائه دهید
اگر کودکی فقط در خانه نافرمانی می‌کند، ممکن است نداند چرا نباید یک کار بخصوص را انجام دهد. شما ممکن است به کودک خود بگویید که تا مسواک نزند نمی‌تواند تلویزیون تماشا کند؛ اما او نمی‌تواند لزوم انجام این کار را بفهمد؛ بنابراین، دستور خود را به‌صورت این قانون ارائه دهید: بعد از مسواک زدن می‌توان تلویزیون نگاه کرد. این کار باعث می‌شود که قوانین به‌گونه‌ای عادت وار به او القا شوند.
-
تصور آن‌ها در مورد کنترل را تغییر دهید
بچه‌ها اغلب اوقات نافرمانی می‌کنند چون می‌خواهند روی زندگی خود یا روی والدین خودکنترل داشته باشند. اجازه‌ی این کار را با دادن قدرت انتخاب به آن‌ها بدهید. اگر برای رفتن به فروشگاه از پوشیدن لباسی سرباز می‌زند به او این امکان را بدهید که مثلاً از بین دو بلوز یکی را انتخاب کند. با این کار او بیشتر مایل به انتخاب یکی از آن‌ها می‌شود. می‌توانید در قالب پرسش خواسته‌ی خود را مطرح کنید. مثلاً به‌جای این‌که به او بگویید لباس بپوش به او بگویید بلوز سبز می‌خواهی بپوشی یا آبی؟
-
دستورات مشخص و قاطع بدهید
بعضی اوقات کودک شما ممکن است نافرمان نباشد. فقط ممکن است حرف شما را نشنیده باشد یا آن‌قدر مشغول انجام کاری بوده که متوجه حرف شما نشده است؛ بنابراین باید نحوه‌ی حرف زدنتان با او را تغییر دهید. دستور خود را تکرار کنید یا برای جلب‌توجه او روی شانه‌اش بزنید. بگذارید کودکتان به‌نوعی روی حرف شما تمرکز کند.
-
وقتی درست رفتار می‌کند او را تشویق کنید
کودکی که همیشه نافرمانی می‌کند توجهی به رفتار طبیعی ندارد؛ بنابراین مهم است که توجه داشته باشید، انجام رفتار طبیعی توسط این کودک، نتیجه‌ی تلاش او برای کنترل طغیان‌هایش است؛ بنابراین باید به او توجه کنید و وقتی درست رفتار می‌کند به او ارزش دهید. حتی کوچک‌ترین کارها مثل قرار دادن ظرف‌های غذایش در داخل سینک هم باید مورد توجه و تشویق قرار گیرد.
-
روزانه به او توجه مثبت کنید و او را تائید کنید
برای یک کودک نافرمان زندگی معمولاً حول والدینی می‌چرخد که او را دائم سرزنش می‌کنند و روی او کنترل دارند. نیاز است که در زندگی او موقعیت‌هایی وجود داشته باشد که همه‌چیز خوب به نظر برسد و نیاز به هیچ تلاشی نباشد. بعضی اوقات کودکان برای گرفتن توجه شما نافرمانی می‌کنند. باید مطمئن شوید که زمانی را با کودک خود می‌گذرانید. این زمان می‌تواند به‌صورت شرکت دربازی‌های ورزشی یا باهم شام خوردن یا حتی چند دقیقه حرف زدن قبل از خواب باشد. بگذارید کودک شما بفهمد که برای شما مهم است.
وقتی بدانید که با کودک نافرمان باید چگونه رفتار کنید باید راه درست رفتار کردن با او را تمرین کنید. والدین همچنین باید در مواجهه با چنین کودکانی سطح صبر و شکیبایی خود را بالا ببرند و سعی کنند آرام باشند. وقتی آرامش برقرار باشد رفتارهای خوب هم شکوفا می‌شوند.