پانصد سال پیش، بین پنج تا هفت میلیون نفر به زبان انگلیسی صحبت می‌کردند. تقریباً تمام آن‌ها که به انگلیسی زبان پرکاربرد بین المللی صحبت می‌کردند در جزایر بریتانیا زندگی می‌کردند. امروزه نزدیک به 1.8 میلیارد نفر در سراسر دنیا به زبان انگلیسی صحبت می‌کنند. چگونه انگلیسی زبان پرکاربرد بین المللی شد؟ توسعه زبان انگلیسی چیزی مربوط به ساختار یا خصوصیات ذاتی زبان نیست بلکه با سیاست ارتباط دارد.
مترجم: رؤیا کریمی جنابی
امپراتوری بریتانیا و زبان انگلیسی
پس از آن که جزایر بریتانیا به مدت یک هزاره در حال توسعه بودند. این زبان توسط دریانوردان، سربازان و مبلغان مذهبی در سراسر دنیا منتشر شد. این‌گونه انگلیسی زبان پرکاربرد بین المللی شد. زبان انگلیسی پیش از آن که چیزی شبیه یک سیاست زبانی معرفی شود، به تمام نقاط دنیا رسیده بود.
به‌عنوان مثال، پیرایش‌گرانی که به زبان انگلیسی صحبت می‌کردند تنها اروپایی‌هایی نبودند که به امریکای شمالی رسیده بودند. در آنجا زبان‌های اسپانیایی، فرانسوی و آلمانی هم خیلی صحبت می‌شدند. همه این زبان‌ها در قرون بعد، با موجی از مهاجرت از اروپا، تقویت هم شدند.
در پروسه طراحی ایالات متحده، بنیان‌گذاران ایالات متحده از اهمیت زبان برای هویت ملی آگاه بودند. انگلیسی، زبان اکثریت افراد بود و بنابراین باید تقویت می‌شد. در ابتدای قرن بیستم، چندین ایالت در امریکا تدریس زبان خارجی را در مدارس خصوصی و خانه منع کردند. دادگاه عالی ایالات متحده، در سال 1923 فقط قانون را برای تدریس خصوصی زبان لغو کرد.
حتی امروزه نیز، زبان انگلیسی، زبان رسمی ایالات متحده امریکا نیست. اما درباره این‌که در عمل زبان انگلیسی، زبانی غالب در ایالات متحده است، نمی‌توان حرفی زد. این فقط امریکا نبود که به زبان انگلیسی خوش‌آمد گفت. یک زمان خاص در اوایل قرن بیستم، امپراتوری بریتانیا یک چهارم کل جهان را بدون در نظر گرفتن امریکا احاطه کرده بود.
بر طبق یک گفته معروف، " هیچ‌گاه خورشید امپراتوری بریتانیا غروب نخواهد کرد ". امروزه خورشید این امپراتوری غروب کرده است. اما زبان انگلیسی همچنان یکی از زبان‌های مهم در تمام مستعمره‌های بریتانیاست.
امپراتوری از میان رفته، اما فراموش نشده
در بیشتر نقاط امپراتوری بریتانیا، هدف اصلی تجارت بود. به همین دلیل تعداد کمی از مردم بریتانیا در این نقاط سکونت گزیدند. در نتیجه, زبان انگلیسی به مستعمره‌های آسیا و آفریقا راه پیدا نکرد. با وجودی که در این مناطق زبان انگلیسی، زبان تجارت، ادارات و تحصیل بود اما تبدیل به زبان اصلی مردم نشد. تا امروز زبان انگلیسی نقش کلیدی در اداره مستعمرات قبلی امپراتوری بریتانیا داشته است.
مدت زیادی دسترسی به زبان انگلیسی به معنای دسترسی به تحصیلات در مدارس مذهبی آفریقا و اولین دانشگاه‌های هندوستان بود. این سبب شده است که اشراف بعضی از معروف‌ترین کشورهای جهان به زبان انگلیسی صحبت کنند. آن‌ها خوب می‌دانند که چگونه قدرت خود را حفظ کنند.
بعد از استقلال، بیشتر کشورها برای نخستین بار به‌صورت رسمی، چند زبانه شدند. اما گروه‌های مختلف برای ارتباط با یکدیگر و سایر ملیت‌ها احتیاج به زبان واحدی داشتند. باز هم این زبان، زبان انگلیسی بود. انگلیسی اکنون زبان غالب یا رسمی در 75 کشو ربازمانده‌ای از امپراتوری بریتانیا است. در کشورهایی که افراد زیادی به آن مهاجرت کردند. مثل استرالیا، کانادا و ایالات متحده، فرهنگ‌ها و زبان‌های بومی توسط زبان انگلیسی روبه انقراض هستند.
این اولین زبان مستعمرات اروپایی نبود، زبان‌های پرتغالی و آلمانی قبلاً از این مستعمرات بیرون رفته بودند. در همان اوایل قرن نوزدهم زبان میانجی (lingua franca) در دنیا نبود. همان‌طور که از اسم lingua franca متوجه می‌شویم زبان فرانسه، زبان شماره یک ارتباطات بین‌المللی بوده است. پس چیزی در همین سال‌های اخیر اتفاق افتاده است. در نتیجه آن زبان انگلیسی خصوصیات یک زبان بین‌المللی منحصر‌به‌فرد را پیدا کرده است. اگر در قرن بیستم ایالات متحده پدیدار نمی‌شد، چشم‌انداز زبان جهانی خیلی متفاوت بود.
جنگ جهانی دوم و پدیدار شدن ایالات متحده
وقتی اروپا در سال‌های 1945 در حال بازسازی بود، ایالات متحده شکوفا شد. مشاغل آمریکایی از همان مکان‌هایی که شرکت British East India قرن‌ها پیش آنجا را ترک کرده بود، کار آن‌ها را ادامه دادند. زبان انگلیسی به‌عنوان زبان تجارت در جهان شناخته شد. تأثیر مشاغل آمریکایی با سنت‌های انگلیسی که از طریق امپراتوری بریتانیا در سراسر دنیا وجود داشت، تلفیق شد.
زبان انگلیسی را به زبان شماره یک تجارت بین‌المللی در قرن 21 تبدیل کرد. تمام مدارس عالی تجارت در جهان در حال حاضر انگلیسی تدریس می‌کنند. در نوزده کشور از بیست و پنج عضو اتحادیه اروپا که زبان انگلیسی زبان رسمی آن‌ها نیست هم انگلیسی اکنون پرکاربرد ترین زبان خارجی است. شش کشوری هم که در آن‌ها زبان انگلیسی زبان اول نیست به جهت سیاست زبانی است.
زبان روسی پرکاربرد‌ترین زبان خارجی در لیتوانی، لتونی و استونی است. زبان کرواسی رایج‌ترین زبان در اسلونی و زبان چک رایج‌ترین زبان در اسلواکی است. اما میراث فرهنگی دهه‌های پس از جنگ هم در رشد زبان انگلیسی به‌عنوان زبانی جهانی خیلی مهم است. ایالات متحده همزمان با فرستادن پول خود در طول اقیانوس اطلس، آلبوم‌های موسیقی rock and roll, jazz و بعدها disco and hip hop را منتشر کرد.
فیلم‌های هالیوود تبدیل به رویدادی مهم در جهان شدند و سریال‌های تلویزیونی آمریکایی تبدیل به مرجعی فرهنگی شدند. فرهنگ آمریکایی در همه جا دیده می‌شد و اعتماد به نفس و موفقیت را منعکس می‌کرد. چیزهایی که به درد دنیایی که در اثر جنگ تخریب شده بود، می‌خورد. فقط موسیقی آمریکایی نبود که زبان انگلیسی را به دیسکوها و خانه‌ها آورد.
گروه‌های موسیقی بریتانیایی مثل Beatles, Queen, the Rolling Stones, Pink Floyd, the Police or Led Zeppelin تاکید کردند. ممکن است بریتانیا سلطان دریاها نباشد, اما سلطان امواج رادیویی هست. موج هیپی‌ها از سانفرانسیسکو و لندن شروع شد. فستیوال‌های موسیقی مثل isle of Wight و Woodstock برای آن نسل، که به زبان انگلیسی یا غیر انگلیسی صحبت می‌کردند، اسطوره‌ای بودند. این تسلط نرم تا همین امروز ادامه دارد...
زبان انگلیسی " باحال " است
سازندگان آگهی به خودشان افتخار می‌کنند که بر اندیشه غالب فرهنگی جامعه سوارند و در مشتریان اشتیاق ایجاد می‌کنند. یکی از راه‌های انجام این کار به‌کار بردن کلمات انگلیسی در آگهی‌هاست. می‌توانید مثال‌هایی از زبان انگلیسی که در Spiegel's German, La Razon's Spanish, Slate.fr's French and La Repubblica's Italian آورده شده را بررسی کنید. بیشتر مثال‌های زبان انگلیسی مربوط به شرکت‌های بین‌المللی است. شما می‌خواهند پیام خود را همیشه در بازار حفظ کنند.
برخی دیگر از مثال‌های زبان انگلیسی مربوط به شرکت‌های محلی است. آن‌ها می‌خواهند با استفاده از زبان انگلیسی شیک باشند. البته این مسئله در زبان انگلیسی هم اتفاق می‌افتد. مثل استفاده از کلماتی مثل: haute couture, Eau de Toilette. گروه‌های موسیقی و سازندگان فیلم کارهای خود را به زبان انگلیسی انتشار می‌دهند. چون می‌خواهند شنوندگان بیشتری داشته باشند.
این فشار نامرئی برای تولید کارهای خلاقانه به زبان انگلیسی به حرکت فرهنگی که از نیمه دوم قرن بیستم ایجاد شده بود افزوده شد. زبان مورد استفاده در ورزش‌های سختی مثل snowboarders Ollie, fakie, and rodeo هم انگلیسی است. هرچند این ورزش‌ها کانادایی، سوئدی یا ژاپنی باشند. خود واژه " cool "(باحال) هم در همه زبان‌ها قابل فهم است.
علم و تکنولوژی
قدرت جهانی ایالات متحده با ظهور کاربرد عمومی کامپیوتر همزمان شد. زبان انگلیسی زبان انقلاب تکنولوژی و اینترنت است. به‌عنوان مثال یک صفحه‌کلید کامپیوتر را در نظر بگیرید، برای زبان لاتین طراحی شده است. کسانی‌که به زبان‌های دیگر (خصوصاً آسیایی) صحبت می‌کنند، از تکنیک‌های پیچیده‌ای باید استفاده کنند.
در این صورت لغات را به زبان خودشان وارد کامپیوتر می‌کنند. زبانی که در دستگاه‌ها هم به کار می‌رود زبان انگلیسی است. به این ترتیب ایالات متحده نوآور‌ترین کشور تکنولوژیک باقی می‌ماند. به خاطر سیاست زبانی بنیان‌گذاران این کشور، زبان انگلیسی زبان غالب است.
جذب کردن و نه اصرار کردن
جدا از تلاش‌هایی که اولین استعمارگران خیلی سال‌ها پیش انجام دادند. موفقیت زبان انگلیسی بیشتر روی جذب افراد بوده تا اجبار کردن. مردمی که در مستعمرات بریتانیا می‌خواستند تحصیلات داشته باشند. این تحصیلات باید به انگلیسی انجام می‌شد. هنرمندانی که می‌خواستند توجه افراد زیادی را به سمت خود جلب کنند باید کارشان را به انگلیسی ارائه می‌کردند.
اگر بخواهید تجارت بین‌المللی داشته باشید، باید به زبان انگلیسی صحبت کنید. درست است که صحبت به زبان انگلیسی ممکن است باعث این نشود که شغل موفقی داشته باشیم اما قطعاً به آن کمک خواهد کرد. این تلاش استعمارگران باعث شد که انگلیسی زبان پرکاربرد بین المللی شود.
آیا زبان انگلیسی همچنان زبان شماره یک باقی خواهد ماند؟
بعضی افراد می‌گویند زبان انگلیسی چون راحت یاد گرفته می‌شود یا انعطاف‌پذیر است، زبانی رایج و متداول است. اما نگاهی به گذشته نشان می‌دهد که این حرف بی‌ربطی است. علی‌رغم سیستم بسیار پیچیده زبان لاتین، این زبان هزاران سال تأثیر گذارترین زبان (و هنوز هم بازمانده‌های آن وجود دارد) در اروپا بود.
مردم در آن زمان زبان لاتین را یاد گرفتند به همان دلیلی که امروز زبان انگلیسی را یاد می‌گیرند.یعنی برای پیشرفت و ترقی در زندگی و دسترسی به دانش انگلیسی یاد گرفتند. هنوز هم زبان لاتین توسط کشیشان و دانشمندان استفاده می‌شود. زبان‌ها و مرزها در طول زمان تغییر می‌کنند، اما زبان انگلیسی احتمالاً در طول زندگی ما، زبان شماره یک در جهان خواهد ماند.