آموزش و یادگیری در برنامه‌های تحصیلی پیش دبستانی
انواع فعالیت‌ها و مقررات پیشبردی
اهداف آموزش پیش دبستانی که در قانون کودکستان‌ها مشخص شده است به شرح زیر است:
• یادگیری مهارت‌های درک و پذیرش خود و دیگران
• یادگیری مهارت‌های مذاکره و بحث، احترام متقابل و کارگروهی یا همکاری
• یادگیری مهارت‌های همدلی و همچنین ترغیب تجارب عاطفی و ابراز عواطف
• یادگیری حس کنجکاوی، پرورش روحیه‌ی تحقیق، برانگیختن قوه‌ی تخیل و احساسات به همراه رشد و توسعه‌ی تفکر انتقادی
• حمایت از پیشرفت زبان به منظور استفاده‌ی خلاقانه و مؤثر از گفتار و بعدها خواندن و نوشتن
• آموزش و برانگیختن به منظور تجربه‌ی هنر و بیان هنری
• آموزش در رشته‌های مختلف علوم و زندگی روزمره
• حمایت رشد جسمانی و همچنین آموزش مهارت‌های حرکتی
• یادگیری مقرر کردن برنامه‌ی روزانه‌ی سلامت و بهداشت
مترجم: رؤیا کریمی جنابی
تاریخچه تدوین برنامه‌ی آموزشی پیش دبستانی
بر اساس محتوی، اهداف آموزش پیش دبستانی در اسلاوانی بر اساس نظریه‌های مدرن اجتماعی- فرهنگی رشد و یادگیری، صورت می‌گیرد. برنامه‌ی آموزشی کودکستان در سال 1999 توسط هیئت کارشناسان جمهوری اسلاوانی به منظور آموزش عمومی و به توصیه‌ی کمیته‌ی برنامه‌ی آموزشی ملی برای مقطع پیش دبستانی تدوین شد. این برنامه‌ی آموزشی، طرفدار رویکرد فرآیند رشد است. این نظریه از برنامه‌ریزی، اجرا و ارزشیابی فرآیند یادگیری با کیفیتی بالا حمایت می‌کند که پیش از دست‌یابی به نتایج تجویز شده به خصوصیات فردی و رشد هر کودک اشاره می‌کند. این برنامه به صورت یک سند ملی قابل انعطاف و قابل تغییر به وجود آمده است که اصول، اهداف، مشخصات رشد کودک، حوزه‌های فعالیت، محتوای مناسب و فعالیت‌ها در حوزه‌های گوناگون را در برمی‌گیرد. سازمان‌دهی این برنامه همراه با جزئیات نیست.
برنامه‌ریزی آموزشی پیش دبستانی
کودکستان‌ها و کارکنان آموزشی با همکاری معلم‌های دانشکده‌های تربیت معلم پیش دبستانی و کارشناسان تحصیلی دیگر برای پیشرفت آموزش پیش دبستانی و کارشناسان جایگزین (مثل دانشکده‌ی هنر، آکادمی تئاتر، رادیو، فیلم و تلویزیون، دانشکده‌ی ورزش، مدرسه‌ی موسیقی و کتابداری) در سازمان‌دهی این برنامه شرکت کرده‌اند. برنامه‌ی آموزشی با ضمیمه‌ها و دستورات بعدی ابزاری معتبر برای کودکستان‌های دولتی و کودکستان‌هایی با شرایط ویژه، است. برنامه‌ی آموزشی، اصول اساسی توسعه‌ی آموزش پیش دبستانی (مثل دموکراسی و چندگانگی، حق انتخاب، استقلال، حرفه‌ای بودن و قبول مسئولیت کارکنان) را در بردارد. به منظور به‌کارگیری این اصول در عمل، هیئت کارشناسان مربوطه، بعدها اسناد دیگری را ضمیمه کردند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
• راهنمای برنامه‌ی آموزشی کودکستان در مورد برنامه‌های اجرایی و حمایت کارشناسی بیشتر برای کودکانی که نیازهای خاص دارند، 2003 (sl)
• ضمیمه‌ی برنامه‌ی آموزشی کودکستان در بخش‌های اخلاقی، 2002 (sl)
• ضمیمه‌ی برنامه‌ی آموزشی کودکستان برای کار با کودکان Roma، 2002 (sl)
• برنامه‌ی آموزشی پیش دبستان و برنامه‌های تنظیم شده برای کودکان پیش دبستانی، 2006(sl)
برنامه‌ی آموزشی
برنامه‌ی آموزشی به عنوان قالبی برای تحقق و اجرای برنامه‌ی تمام وقت طرح ریزی شده است، اما اجرای برنامه‌های نیمه وقت و کوتاه مدت را هم در نظر می‌گیرد. با در نظر گرفتن اهداف آموزش پیش دبستانی در مقدمه فهرستی از اصولی که کارکنان مشاوره و آموزش متعهد به رعایت آن هستند، همچنین راهنمایی‌های حرفه‌ای اساسی مثل قوانین مربوط به رشد و یادگیری کودک، دموکراسی در فعالیت‌های روزمره (مثل خوردن، خوابیدن)، تعامل مثبت و همچنین ارتباط محترمانه ارائه شده است.
این برنامه به تأثیرات برنامه‌ی آموزشی مستتر که بیشتر در برنامه‌های روزانه‌ی کودکستان منعکس است، توجه دارد. برنامه‌ی آموزشی مستتر قسمت زیادی از تأثیر روی کودک را شامل می‌شود که در اسناد تعریف نشده است و معمولاً به صورت آموزش غیرمستقیم است و خیلی مؤثرتر از فعالیت‌های آموزشی مستقیم است که در برنامه‌ی آموزشی تعریف شده است.
در بخش دوم برنامه‌ی آموزشی، حوزه‌های فعالیت در کودکستان مشخص می‌شود. این حوزه‌ها در تمام کودکان یک تا شش سال مشترک است. برای کودکان کودکستان یک و دو، موضوعات یکسانی مشخص شده است: حرکتی، زبان، محیط‌زیست، جامعه، هنر و ریاضیات.
اهداف مشترک در رشته‌ی حرکتی:
• ایجاد توانایی و تشویق فعالیت‌های حرکتی برای کودکان
• شناخت بدن و لذت بردن از فعالیت‌های حرکتی
• ایجاد توانایی در کودکان برای شناخت مهارت‌های حرکتی خود
• رشد و پیشبرد مهارت‌های حرکتی
• ایجاد اعتماد به بدن و مهارت‌های حرکتی
• دریافت مفاهیم اساسی حرکت
• یادگیری تدریجی و دریافت بخش‌های اصلی قوانین ورزش‌های مختلف
• یادگیری معنای همکاری و احترام و در نظر گرفتن تفاوت‌ها
اهداف مشترک در رشته‌ی زبان:
• زبان از طریق بازی
• آگاهی از وجود زبان و فرهنگ خود و زبان و فرهنگ‌های دیگر
• شنیدن، درک و تجربه‌ی زبان
• یادگیری و تجربه‌ی آثار ادبی اصلی موجود برای کودکان
• رشد و توسعه‌ی مهارت‌های ارتباطی غیرشفاهی
• ترغیب مهارت‌های زبان‌شناختی (تولید صدا، لغات، متون، ارتباطات و...)
• یادگیری نشانه‌های زبان نوشتاری
• درک و تجربه‌ی اهمیت زبان اسلاوانی به عنوان زبان ملی رسمی
اهداف مشترک در رشته‌ی هنر:
• یادگیری، تجربه و لذت بردن از هنر
• ایجاد درک زیبایی‌شناختی و قابلیت تصور هنری
• یادگیری ژانرهای هنری
• ایجاد وسایل لازم برای تجربه و برقراری ارتباط از طریق هنر
• ایجاد خلاقیت و مهارت‌های خاص هنری
اهداف جهانی در رشته‌ی جامعه:
• تجربه‌ی کودکستان به عنوان یک جامعه با فرصت‌های برابر برای شرکت در فعالیت‌ها و زندگی روزمره بدون در نظر گرفتن جنسیت، ساختار فکری و جسمی، ملیت، پیشینه‌ی فرهنگی، مذهب و غیره.
• یادگیری پیرامون خود و دیگران
• ایجاد عادات زیستی اصلی و شناخت تفاوت‌های میان عادات زندگی خود و دیگر فرهنگ‌ها و میان گروه‌های اجتماعی متفاوت
• شناخت جوامع نزدیک‌تر و دورتر و محیط‌های فرهنگی و شناخت چند فرهنگی و سایر تفاوت‌ها
• ایجاد موسسه‌ای برای شناخت تغییرات فرهنگی، فهم و درک این مسئله که مردم و محیط، جامعه و فرهنگ در طول زمان تغییر می‌کند
• توانایی یادگیری پیرامون فرهنگ‌ها و سنن جدید
• یادگیری سبک زندگی سالم و ایمن
اهداف مشترک در رشته‌ی محیط‌زیست:
• تجربه و یادگیری پیرامون طبیعت جاندار و بی‌جان، تنوع، پیوستگی، تغییر دائمی و جنبه‌های زیبایی‌شناختی آن
• ایجاد نگرشی دوستانه، احترام‌آمیز و مسئولانه در برابر طبیعت جاندار و بی‌جان
• یادگیری پیرامون بدن، چرخه‌ی زندگی، سبک زندگی سالم و ایمن
• یادگیری پیرامون مواد، فضا، زمان، صدا و نور
• یادگیری پیرامون اشیای فنی و رشد و توسعه‌ی مهارت‌ها در رشته‌های فنی و تکنولوژی
• ترغیب دیدگاه‌های متفاوت به یادگیری پیرامون طبیعت
اهداف مشترک در رشته‌ی ریاضیات:
• یادگیری پیرامون ریاضیات در زندگی روزمره
• ایجاد حالات ریاضی
• ایجاد افکار ریاضی
• ایجاد مهارت‌های ریاضی
• تجربه‌ی ریاضیات به عنوان یک تجربه‌ی لذت‌بخش
اهداف و فعالیت‌ها
اهداف و مثال‌ها برای تمام حوزه‌های فعالیت و برای چگونگی نقش بزرگسالان ارائه شده است بعضی اهداف و فعالیت‌های توصیه شده مشترک هستند و بقیه بر اساس سنین مختلف طبقه‌بندی می‌شوند. محتوای پیشنهادی و فعالیت‌ها به هم پیوسته و ارتقا یافته هستند که به برنامه‌ی روزمره‌ی کودکستان ضمیمه شده‌اند. توجه بخصوص داده می‌شود در طول روز و در فعالیت‌ها و برنامه‌ها و بازی‌های روزانه در هر دو گروه سنی، توجه به خصوصی به یادگیری اجتماعی و توسعه‌ی زبان محاوره می‌شود. در محیط کودکستان گوشه‌هایی هست (به طور دائم و موقت) که اختصاص داده می‌شود به حریم خصوصی و شخصی کودکان تا در آن لذت ببرند و در عین حال بتوانند در طرف دیگر در اجتماع و میان کودکان باشند. کارکنان آموزشی، فعالیت‌های آموزشی را در حین غذا و استراحت برنامه‌ریزی و دنبال می‌کنند و همین‌طور به آموزش سلامت (غذای مناسب، برنامه‌ی تغذیه‌ی روزانه، بهداشت فردی و نظافت شخصی)، داشتن طبیعت تمیز و سالم (محیط) و مانند آن، می‌پردازند.
روش‌های تدریس و مواد آموزشی
اصول و دستورالعمل
فرض اهداف آموزش پیش دبستانی بر این است که کارکنان آموزش، تصمیمات مستقل و مسئولانه‌ای را اتخاذ کنند و اصول و دستورالعمل‌ها را در انتخاب تکنیک‌ها و روش‌های کار با کودکان پیش دبستانی رعایت کنند. این برنامه برای تنوع محتوی و فعالیت‌ها، مکان و زمان انعطاف‌پذیری را برای زندگی و کار در کودکستان، برنامه‌ریزی می‌کند. همه‌ی این‌ها تا حدی در برنامه‌ی کاری سالانه مشخص می‌شود و جزئیات بیشتر در برنامه‌ی آموزشی عملیاتی که توسط معلم‌های پیش دبستانی و دستیاران آن‌ها در گروه‌های بازی تدوین می‌شود. برنامه‌ی آموزشی فقط شامل دستورالعمل‌هایی برای هدایت فعالیت‌ها با موضوعات یا حوزه‌های مختلف (مثل حوزه‌های حرکتی، زبان، محیط‌زیست، جامعه، هنر و ریاضیات) می‌باشد. این برنامه ساختار یا سازمان‌دهی مکانی و زمانی را تجویز نمی‌کند.
برنامه‌ریزی فعالیت‌های روزمره
این برنامه بر مشخصه‌های رشد و یادگیری کودک در گروه بازی تمرکز دارد. کارکنان آموزشی هنگام برنامه‌ریزی فعالیت‌های روزمره (مثل تغذیه، استراحت، خواب و غیره)، باید تفاوت‌های کودکان را (از نظر جنسیت، پیشینه‌ی اجتماعی و فرهنگی، پیشینه‌ی اعتقادی، نیازهای خاص) در نظر بگیرند. آن‌ها باید به خصوصیات ویژه‌ی کودکان و حق انتخاب آن‌ها احترام بگذارند. برنامه‌ی آموزشی بر اهمیت یادگیری اجتماعی (روابط میان کودکان و همچنین روابط میان کودکان و بزرگسالان) و ارتباط خوب برای یادگیری اجتماعی و همچنین محیطی حمایت کننده، ایمن و انعطاف‌پذیر تأکید دارد. این برنامه‌ی آموزشی تأکید خاصی بر بازی آزادانه‌ی کودکان دارد به این معنا که بازی، فعالیتی است که به‌گونه‌ای کاملاً طبیعی اصول اساسی آموزش پیش دبستانی را با هم ترکیب می‌کند. اگر به اندازه‌ی کافی به آن توجه شود، طوری که از نظریه‌ی رشد در آموزش پیش دبستانی فراتر رود، در سال‌های اول زندگی به رشد و یادگیری کمک می‌کند. کتاب‌های راهنما، مواد آموزشی و وسایل کمک آموزشی کودکستان در برنامه، تجویز نشده است. کودکستان‌ها در تصمیم‌گیری برای آن‌که چه مواد آموزشی و کمک آموزشی را به منظور دسترسی رایگان کارکنان آموزشی خود تهیه کنند، مستقل هستند.
کتاب‌های آموزشی
کتاب‌های آموزشی مختلفی برای اهداف آموزش پیش دبستانی و تمام فعالیت‌های موضوعی و حوزه‌های فعالیت در دسترس هستند. این کتاب‌ها شامل تحلیل آموزشی و تکنیکال کلیه مراحل کار آموزشی مثل برنامه‌ریزی، کار پداگوژی و ارزشیابی می‌باشند. در این برنامه، نوع وسایل کمک آموزشی یا اسباب بازی‌های مناسب برای کودکان تجویز نشده است. ایمنی اسباب بازی‌ها بر اساس قانون ایمنی اسباب بازی‌ها که توسط وزارت بهداشت وضع شده است، تشخیص داده می‌شود. در سال‌های اخیر، این مسئله حائز اهمیت شده است که کودکستان‌ها تصویری آشکار از اهداف و بهبود مداوم کیفیت خود ارائه می‌دهند.