آموزش محتوا محور زبان (Content and Language Integrated Learning (CLIL))، اصطلاحی کلی برای توصیف آموزش موضوعات مختلف نظیر فیزیک یا جغرافیا از طریق زبان خارجی و هم برای توصیف آموزش زبان خارجی از طریق آموزش موضوعی محتوا محوراست.
نویسنده: Steve Darn
مترجم: رؤیا کریمی جنابی
فرم‌های مختلف CLIL قبلاً به عنوان دستورات محتوا- محور شناخته می‌شد، یعنی تدریس انگلیسی از طریق برنامه آموزشی و آموزش دوزبانه.
• چرا روش CLIL دارای اهمیت است؟
• این روش چگونه عمل می‌کند؟
• مزیت‌های روش CLIL چیست؟
• آینده این روش چگونه خواهد بود؟
• این روش در کجا به کار می‌رود؟
چرا روش CLIL مهم است؟
با گسترش اتحادیه اروپا، تنوع زبان‌ها و نیاز به برقراری ارتباط، به موضوعاتی محوری تبدیل شده‌اند.
• حتی اگر زبان انگلیسی، زبان اصلی باشد بعید به نظر می‌رسد که زبانهای دیگر از بین بروند. بعضی از کشورها بر آن هستند که در کشورشان، زبانهای دیگر هم مورد استفاده قرار گیرد.
• با افزایش ارتباط میان کشورها، نیاز به داشتن مهارت‌های ارتباطی به زبان دوم و یا سوم هم افزایش می‌یابد.
• در اروپا زبان‌ها نقشی کلیدی در برنامه آموزشی دارند؛ بنابراین باید به آموزش معلم‌ها و ایجاد برنامه‌ها و روش‌هایی که کیفیت آموزش زبان را بهبود می‌بخشد، توجه شود.
• کمیسیون اروپا از دهه نود تا کنون در حال بررسی دوزبانگی و آموزش زبان بوده است و تصویری واضح از چندزبانگی در اروپا ارائه می‌کند که در آن مردم قادرند دو یا سه زبان را به کاربرند.
این روش چگونه عمل می‌کند؟
اساس روش آموزش محتوا محور زبان این است که محتوای درسی به زبانی آموزش داده می‌شود که زبان مادری زبان آموزان نیست.
• دانش زبانی وسیله‌ی یادگیری محتوا می‌شود.
• زبان در برنامه آموزشی محوریت دارد.
• در این روش از طریق افزایش انگیزه، آموزش بهبود می‌یابد و یادگیری زبان در موقعیت طبیعی انجام می‌شود. هنگامی که زبان آموزان به موضوعی علاقه‌مند باشند برای برقراری ارتباط سعی می‌کنند زبان را بیاموزند.
• اساس CLIL بر فراگیری زبان است تا آموزش اجباری.
• زبان در موقعیت‌های زندگی واقعی در نظر گرفته می‌شود موقعیت‌هایی که زبان آموزان در آن می‌توانند زبان را فراگیرند و پیشرفت طبیعی زبان است که سایر اشکال آموزش را به وجود می‌آورد.
• CLIL آموزش طولانی مدت است. با یک برنامه دوزبانه مناسب، زبان آموزان بعد از پنج تا هفت سال در زبان مهارت پیدا می‌کنند.
• روان بودن مهم‌تر از درست بودن است و خطاها بخش طبیعی آموزش زبان به شمار می‌آیند. زبان آموزان با استفاده از زبان انگلیسی برای برقراری ارتباط با اهداف مختلف، در زبان روان می‌شوند.
• خواندن مهارتی ضروری است.
مزیت‌های روش CLIL
این روش کمک می‌کند به:
• معرفی محتوای فرهنگی وسیع‌تر
• آمادگی برای بین‌المللی شدن
• دست‌یابی به گواهینامه‌ی بین‌المللی و افزایش سابقه تحصیلی
• بهبود دانش زبانی کلی و مشخص
• آمادگی برای مطالعات آینده و زندگی کاری
• افزایش علائق و نگرش‌های چند زبانه
• تنوع روش‌ها و فرم‌های تدریس و آموزش کلاسی
• افزایش انگیزه زبان آموزان
روش CLIL در کلاس درس
در این روش، عقیده بر آن است که معلم‌های دروسی غیر از زبان می‌توانند فرصت‌هایی را برای آموزش زبان ایجاد کنند. بیشترین و بهترین فرصت‌ها از طریق خواندن متون به دست می‌آید. روش آموزش محتوا محور زبان سبب توجه به واژگان می‌شود و زبان آموزان را به توجه به زبان در حین خواندن، تشویق می‌کند. در زیر پاراگرافی را از متنی در مورد مد آورده‌ایم:
دامن کوتاه دامنی است که لبه انتهایی آن بالای زانو است (معمولاً 200-300 میلی‌متر بالای زانو). این نوع دامن معمولاً به طراح مد ماری کوانت نسبت داده می‌شود. او این مدل دامن را از اتومبیل مینی کوپر الهام گرفته است. این دامن به آندره کورژ (Andre Courreges) هم نسبت داده می‌شود و در مورد این که کدامیک از این دو این دامن را اختراع کرده‌اند اختلاف وجود دارد.
زبانی که در چنین متنی باید به آن توجه داشت در سه مقوله قرار می‌گیرد که در جدول زیر آمده است:
| Other language |
Academic |
Subject specific |
(Above the knee (s
Credited to
Inspired by
Cited as
Disagreement as to
|
Credited
Designer
Cited
invented
|
Miniskirt
Hemline
Knee-level
Fashion designer
|
چگونگی برخورد با این واژگان ویژگی‌های زیر را دارد:
• توجه به زبان توسط زبان آموزان
• تمرکز روی واژگان به جای گرامر
• تمرکز روی زبانی که به موضوع مربوط می‌شود. سطح و نمره اهمیتی ندارد.
• تمرینات قبل، حین و بعد خواندن همان‌قدر که در متون درسی مناسب است، در متون زبان هم مناسب است.
آینده روش CLIL چه خواهد بود؟
شکی نیست که آموزش یک زبان و آموزش از طریق یک زبان فرآیندهایی مشابه هستند؛ اما اجرای روش آموزش محتوا محور زبان نیاز به تفکر مجدد پیرامون مفاهیم کلاس زبان و معلم زبان دارد. موانع پیش رو عبارتند از:
• مخالفت معلم‌های رشته‌های دیگر با تدریس زبان که منشأ آن می‌تواند خود معلم‌های زبان باشند. معلم‌های رشته‌های دیگر ممکن است در این مورد تمایلی به قبول مسئولیت نداشته باشند.
• اکثر برنامه‌های آموزشی رایج CLIL، تجربی‌اند و تعداد کمی تحقیق بر اساس مطالعات تجربی وجود دارد. در حالی که برنامه‌های دو زبانهای که از نوع CLIL هستند، به نظر می‌رسد بیشتر محصولاتی باشند که در بخش خصوصی قابل ارائه هستند.
• روش CLIL بر اساس فراگیری زبان است اما در موقعیت‌های تک زبانه، آموزش بیشتر به صورت آگاهانه است و نیاز به این است که معلم مهارت داشته باشد.
• کمبود برنامه‌های تربیت معلم برای این روش به ما نشان می‌دهد که شاید اکثر معلم‌هایی که روی برنامه‌های دوزبانه کار می‌کنند آمادگی کافی برای آن که به درستی کارشان را انجام دهند، نداشته باشند.
• شواهد کمی وجود دارد مبنی براین که فهم محتوا با کم شدن دانش زبانی، کاهش نمی‌یابد. اکنون عقیده بر این است که توانایی زبانی فقط زمانی افزایش می‌یابد که آموزش محتوا محور پس از مرحله‌ی بخصوصی صورت گیرد.
• برخی از دیدگاه‌ها پیرامون CLIL غیرطبیعی است مثل قدردانی از ادبیات و فرهنگ کشور زبان آموزان از طریق زبان دوم.
تا زمانی که تربیت معلم‌ها برای این روش و مشکلات مربوط به مواد آموزشی لاینحل باشد، آینده این روش هم همین‌طور خواهد بود. بنابر این نیاز به اصلاح آموزش زبان در برابر اروپایی شدن شاید در آینده CLIL را تبدیل به یکی از مشخصه‌های اصلی اکثر سیستم‌های آموزشی اروپایی کند.
این روش در کجا به کار می‌رود؟
روش آموزش محتوا محور زبان مقدم براین روش‌هاست: برنامه‌هایی که در آن زبان آموزان کاملاً در محیط زبانی قرار داده می‌شوند (آمریکای شمالی)، تدریس از طریق زبان ملی یا زبانی که در اقلیت است (اسپانیایی، ویلز، فرانسه) و روش‌های گوناگونی که برای آموزش از طریق زبان دوم موجود است. پروژه‌های اروپایی نشان می‌دهند که این روش یا سیستم‌های مشابه با آن در بعضی کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرند اما بخشی از برنامه‌های تربیت معلم نیستند. تعداد مدارسی که برنامه آموزشی دوزبانه جایگزین را ارائه می‌دهند و همچنین تحقیقاتی که در مورد آموزش این روش و روش شناسی انجام می‌شود، در حال افزایش است. چندین سازمان اروپایی مهم مثل UNICOM, EuroCLIC,TIE-CLIL به وجود آمده‌اند که در پروژه‌های CLIL تخصص دارند .
• در انگلستان این انگیزه از پروژه آموزش زبان محتوا محور (CLIP) می‌آید و توسط CLIT (مرکز ملی زبان‌ها) که مرکز دولت انگلیس برای کارشناسی زبان‌هاست، مورد حمایت قرار می‌گیرد. CLIT پروژه‌هایی را که دامنه سنی 16-7 را پوشش می‌دهد، نشان می‌دهد و ابداعات در تدریس زبان مثل ارتقای زبان فرانسه در برنامه آموزشی را در برمی‌گیرد. تحقیقات دیگری هم در دانشگاه ناتینگهام در حال انجام است، در حالی که دوره‌های تربیت معلم و دوره‌های پیشرفته CLIL از طریق NILE (انستیتوی نورویچ برای آموزش زبان) در دسترس است.